Film animowany Rio wszedł na ekrany kin w 2011 roku. Niedawno został pokazany w telewizji, gdzie go oglądnęłam. Stąd ten artykuł dzisiaj, a nie trzy lata temu. Ale ponieważ niedługo ma wejść na ekrany kontynuacja filmu - Rio 2, to może ta recenzja jest jak najbardziej na czasie.

Informacje o filmie

reżyseria: Carlos Saldanha
scenariusz: Don Rhymer
premiera: 8 kwietnia 2011 (Polska) 3 kwietnia 2011 (świat)
produkcja: Brazylia, Kanada, USA

Streszczenie

Film opowiada historię ary modrej Blu.

Akcja zaczyna się w dżungli Brazylii  w czasie porannego śpiewu ptaków. Widzimy wtedy wiele różnych gatunków ptaków, w tym papug. W tym czasie pisklę ary modrej siedzi w dziupli. Nagle w atmosferę zabawy wkrada się przerażenie spowodowane wkroczeniem kłusowników, którzy wyłapują ptaki. Pisklę wypada z dziupli i zostaje złapane. Zapakowane do samolotu i przetransportowane do Stanów Zjednoczonych do Minnesoty. Tam pudło z pisklęciem wypada z samochodu i znajduje je mała dziewczynka. Po otwarciu znajduje zziębnięte pisklę. Zabiera je i obiecuje, że się nim zajmie i nigdy go nie opuści.

Następnie pokazane są wiszące na ścianie zdjęcia, które mają obrazować dorastanie zarówno papugi, jak i dziewczynki.

W dalszej akcji filmu dziewczynka jest już dorosła i pracuje w sklepie z książkami. Dorosła papuga jest z nią. Dowiadujemy się, że kobieta nazywa się Linda, a papuga - Blu. Pokazany jest taki typowy dzień kobiety i ptaka, papugi i jej właścicielki. Do tego wrócimy później, bo jest to ważne dla odbioru całego filmu..

Do Lindy przychodzi ornitolog z Brazylii Tulio, który mówi jej, że Blu jest ostatnim samcem tego gatunku, a on ma w Brazylii samicę i chciałby stworzyć z nich parę żeby przywrócić gatunek. W nocy, po rozmowie z ornitologiem, Blu, który dowiedział się, że papugi latają, próbuje latać. Nie udaje mu się to jednak.

Linda nie chce jechać, ostatecznie jednak oboje z Blu lecą do Rio de Janeiro.

W Rio, w stacji hodowlanej, Blu zostaje wpuszczony do Jewel - ostatniej samicy ary modrej. Połączenie nie wychodzi dobrze. Blu jest udomowioną papugą, a Jewel odłowioną i uwięzioną. Blu myśli o ładnych klatkach, a Julia o ucieczce i odzyskaniu wolności.

Oba ptaki zostają wykradzione przez brazylijskiego chłopca, który działa na zlecenie handlarzy zwierzętami. Ostatecznie uciekają z magazynu i reszta filmu to historia ich ucieczki i szukania Lindy przez Blu.

Oczywiście film kończy się happy endem. Blu i Jewel zostają w stacji hodowlanej, ale żyją w tej stacji na wolności (w ostatniej scenie Jewel i Blu odlatują, a Linda i Tulio stoją na tarasie stacji).

Pierwowzór historii Blu

Blu ma swój pierwowzór w rzeczywistości. Także historia jego powrotu do Brazylii ma odpowiednik w rzeczywistości.

W 2002 roku, przez zupełny przypadek, odkryto jedyną arę modrą w Stanach Zjednoczonych. Właściciel, który od lat miał Presleya (tak się nazywała ara), nie zdawał sobie sprawy z tego, że ma papugę jednego z najrzadszych gatunków na świecie. Ostatecznie zgodził się oddać Presleya i papuga trafiła do Brazylii. W ZOO w Sao Paulo został włączony do programu odnowy gatunku i połączony z samicą.

Film

Film można oglądać na rożne sposoby. Przede wszystkim jest to bajka dla dzieci o typowej fabule. Ktoś chce kogoś uwięzić, ten ktoś ucieka itd. Można jednak znaleźć w tej bajce coś głębszego. Jest kilka takich rzeczy. Trudno mi powiedzieć na ile są one zauważalne dla osób, które nie mają nic do czynienia z papugami.

Przedstawiony jest problem odłowu i przemytu ptaków. Radosną scenę porannego śpiewu ptaków przerywa wtargnięcie kłusowników. Później parę razy pokazane są magazyny, w których złapane ptaki są przetrzymywane w klatkach. Obawiam się jednak, że osoby nieznające tematu nie zrozumieją prawdziwej istoty tego problemu. Wszystko bowiem pokazane jest w sposób przyjemny, humorystyczny. Znany nam, osobom interesującym się papugami, problem upychania ptaków w klatkach, został pokazany w filmie. Jednak to co pokazano w filmie jest śmieszne, a po otwarciu klatki wszystkie ptaki wyfruwają (nawet te najbardziej przygniecione). W rzeczywistości znaczna część ptaków czegoś takiego nie przeżywa.

Druga rzecz to przeciwstawienie trzymania papug w domach i ich uczłowieczania do życia papug w naturze, na wolności. Blu jest papugą uczłowieczoną. Wszystkim, łącznie z samym Blu, wydaje się, że jest szczęśliwy. O tym, że czegoś brakuje w jego życiu, Blu przekonuje się dopiero jak spotyka dzikie ptaki, a także samicę swojego gatunku. W filmie wolność jest w pewnym sensie symbolizowana przez latanie. Ptaki latają, Jewel lata. Blu nie lata. Nie ma podciętych lotek, ale nie lata. Boi się latania.

Pierwszy raz próbuje latać w domu, po tym jak dowiedział się od Tulia, że papugi latają. Nie udaje się to jednak. Potem próbuje latać już w Rio, za namową innych ptaków. Ta próba również się nie udaje i Blu "ląduje" na lotni, na której ktoś lata nad Rio.

Pierwszy lot Blu (na "daszku" lotni)
(Ptaki są złączone łańcuszkiem przez handlarzy)

Wtedy po raz pierwszy przekonuje się czym jest lot. Jak czuje się ptak, który jest w powietrzu. Jednak poleci dopiero na końcu, jak od jego lotu będzie zależało życie Jewel. Na końcu filmu jednak już lata. Cieszy się lotem. Zostają z Lindą w Brazylii, bo wiadomo, że Blu nie byłby już szczęśliwy nigdzie indziej.

Jewel, złapana dzika papuga, marzy o ucieczce i wolności, Blu marzy wtedy o ciasteczkach i ładnej klatce.

Można to traktować jak alegorię wolności w ogóle, ale myślę, że my, osoby mające papugi, powinniśmy na to patrzeć trochę inaczej, bardziej dosłownie. Powinniśmy zastanowić się jakie warunki stwarzamy naszym papugom i czy naprawdę są one szczęśliwe.

Animacja i oddanie postaci

Twórcy filmu chcieli przedstawić ptaki jak najwierniej. Twórcy animacji spędzili wiele czasu w ZOO w San Diego obserwując papugi. I widać, że to się opłaciło. Animacje są zrobione bardzo dobrze. Ruchy ary są oddane w zasadzie idealnie (wtedy, kiedy papuga zachowuje się jak papuga, a nie człowiek).

Większość osób zwraca uwagę na to, że papugi w filmie mają trzy palce. Dwa skierowane do przodu (tak jak powinno być) i jeden skierowany do tyłu (powinny być też dwa). Nie jest to na pewno jakieś przeoczenie, a prawdopodobnie chodzi o kwestie uproszczenia animacji.

Oczywiście papugi nie są przedstawione dokładnie tak jak naprawdę wyglądają. Postaci muszą być uczłowieczone. Sama postać ma wiec dużo większe oczy, inaczej ułożone. Jest też duża różnica między Blu i Jewel. W naturze nie ma takiego dymorfizmu płciowego u ary modrej. Papugi też mają czubki, których ary normalnie nie mają. W wielu sytuacjach skrzydła zastępują ręce, co też oczywiście nie ma normalnie miejsca. Jest to jednak film fabularny, a nie dokumentalny. W każdym takim filmie, nawet najwierniej oddane zwierzęta są uczłowieczone i w wyglądzie, i w ruchach.

Zachowanie papugi też jest dość dobrze oddane. Blu mówi, ale tylko do widzów, w filmie rozmawia z innymi ptakami, ale nie rozmawia z ludźmi. Oczywiście wiele zachowań też jest oddaniem zachowań ludzi, ale to też jest normalne w takich filmach.

Myślę, że zachowaniem, które najlepiej oddaje oswojoną papugę trzymaną w domu jest jedna z pierwszych scen w domu Lindy. Lindę rano budzi budzik, dziewczyna wyłącza budzik i chce dalej spać, ale budzik dzwoni nadal. Skąd my to znamy?

Papuga w domu (według filmu)

Na początku filmu pokazane jest życie Blu w domu Lindy. Niestety, jest to według mnie najsłabsza część filmu. Z jednej strony faktycznie w miarę wiernie (oczywiście z przejaskrawieniami koniecznymi w tego typu filmie) pokazane jest życie uczłowieczonej papugi; z drugiej strony pokazane jest jednak sporo rzeczy i sytuacji, które nie powinny mieć miejsca. Osoby znające się na papugach zwracają na to uwagę, ale wiedzą, że tak nie należy postępować. Film oglądają jednak też osoby, które nie znają się na tym, które dopiero po filmie zapragną mieć papugę itd. Takie osoby wyniosą z niego parę szkodliwych przekonań.

Blu mieszka w malutkiej, okrągłej klatce. Oczywiście duża woliera nie jest tak fotogeniczna jak ozdobna okrągła klatka, jednak po zobaczeniu czegoś takiego można wynieść z filmu informację, że papugi trzyma się w takich klatkach.

Druga rzecz, to podanie Blu filiżanki czekolady i ciasteczek z czekoladą. Na pewno nie jest to pożywienie dla papug. Czekolada jest w ogóle szkodliwa. Nie powinno się jej w ogóle podawać papugom.

Trzecia rzecz to podawanie Blu witamin w płynie. Samo to nie jest szkodliwe (o ile nie zostaną przedawkowane), ale w filmie wyraźnie jest powiedziane, że papuga potrzebuje takich witamin, a to już nie jest prawda. Zamiast witamin można było pokazać warzywa i owoce, które Linda daje Blu. A nic takiego w filmie nie ma. Dieta Blu, według filmu, składa się z ziarenek oraz z ludzkiego jedzenia.

Osoby, znające się na papugach, zwracają uwagę na zdjęcie przedstawiające Lindę karmiącą malutkiego Blu butelką ze smoczkiem. Jest to typowe przedstawienie karmienia przez człowieka niemowlęcia, w tym zwierzęcego, ale dotyczy to ssaków, a nie ptaków. Ptaków nie karmi się z butelki. Oczywiście nie jest też możliwe żeby kilkuletnie dziecko, bez żadnego doświadczenia, było w stanie wykarmić pisklę, ale to już inna sprawa. Zresztą podobnie, nie jest możliwe żeby pisklę przeżyło taką podróż. W rzeczywistości, pisklęta po odłowie, są karmione na miejscu (często w bardzo brutalny sposób czego wiele piskląt nie przeżywa) i dopiero jak podrosną to są wysyłane do miejsca przeznaczenia. Ale w filmie chodziło o to żeby dziecko zaopiekowało się papuzim dzieckiem i żeby razem wyrośli. Niestety sugeruje to nie dość, że nieprawidłowy sposób karmienia pisklęcia ptaka, to jeszcze daje przekonanie, że wykarmienie pisklęcia to nie jest nic trudnego, że "każde dziecko to potrafi". A jest to całkowita nieprawda.

Papugi w filmie

W filmie występuje wiele gatunków ptaków żyjących w Ameryce Południowej, w tym kilka gatunków papug.

Głowni bohaterowie to ary modre. Poza nimi występuje jeszcze jedna papuga związana z człowiekiem, oswojona kakadu - czarny charakter filmu. Pozostałe gatunki to papugi żyjące w dżungli i w Rio do Janeiro (m. in. inne gatunki ar, amazonki, konury).

Poza papugami wiernie przedstawionymi, występują też papugi fantastyczne. Na początku filmu jest scenka z papugami aropodobnymi, ale w zupełnie innym kolorze. Co gorsze, według mnie, papuga jest przedstawiona przy gnieździe, co sugeruje, że papugi gniazdują w gniazdach budowanych na drzewach.

Opinie o filmie

Próbowałam szukać opinii o filmie pisanych przez osoby nie związane z papugami. Znalazłam różne. Niewiele jednak z nich wynika. Na ogół ludzie traktują to jako kolorową bajkę dla dzieci. Podkreślają też rolę muzyki. Cały film bowiem oparty jest na rytmach samby.

W jednej, piszący o filmie, zwraca uwagę na przedstawienie w filmie miasta Rio de Janeiro, w którym kiedyś był. Ani słowem nie wspomina o papugach.

Teraz chyba tylko wypada zaprosić na Rio 2, które jutro wchodzi na ekrany kin w Polsce.

O arach modrych można przeczytać TUTAJ - jest to wprawdzie artykuł sprzed kilku lat, a sytuacja zmienia się z roku na rok, ale najważniejsze informacje o tych papugach są tam zawarte.