"Moja papuga wyskubuje sobie piórka. Dlaczego?"
"Robi to z nudów, trzeba zapewnić jej towarzystwo, zabawki itp."

Taka właśnie odpowiedź pada bardzo często. Gdy zaś zapewnienie zabawek nic nie pomoże, często radzi się założyć specjalny kołnierz. Tymczasem, jak wynika z badań w USA, "problemy behawioralne" są jedną z rzadszych przyczyn skubania piór. Można podejrzewać, że są jeszcze rzadsze niż wynika z tych badań z powodu trudności wykrycia niektórych ptasich chorób.

W Polsce prawie każdy przypadek skubania piór jest klasyfikowany "jako problemy psychiczne", "problemy z zachowaniem", "nuda" itp.. Nie mamy praktycznie żadnych możliwości przeprowadzenia badań laboratoryjnych, można właściwie wykonać jedynie badanie odchodów.

Tymczasem skubanie piór może być objawem bardzo wielu chorób. Postaram się je tutaj przedstawić.

INFEKCJE

PBFD (choroba dzioba i piór papug) - choroba polega na stopniowej utracie upierzenia w połączeniu z wyrastaniem nieprawidłowo rozwiniętych piór. Choroba wiąże się z ogólnym osłabieniem odporności organizmu u papug, bywa nazywana ptasim AIDS. Papuga w zasadzie nie wyrywa sobie piór, ale stają się one bardzo łamliwe. Chorobę można wykryć podczas badania krwi (wykrywając DNA wirusa), można ją wykryć także podczas badania DNA w celu rozróżnienia płci.

Syndrom neuropatycznego rozszerzenia żołądka - czasem papugi skubią pióra w połączeniu z innymi objawami (chudniecie przy normalnym apetycie, powiększenie brzucha, niestrawione ziarna w odchodach). Jest to spowodowane złym wchłanianiem odżywczych składników z pokarmu. Chorobę wykrywa się podczas badania radiologicznego z podaniem kontrastu.

Aspergiloza - choroba grzybicza, którą papugi często zarażają się od zakażonych orzeszków ziemnych. Objawy są różne w zależności od stopnia zaawansowania choroby, miejsca zaatakowania czy powikłań. W wielu przypadkach przy aspergilozie stwierdzono skubanie piór. Chorobę rozpoznaje się radiologicznie, można też wykonać endoskopię (u większych papug). Zdiagnozowanie "stuprocentowe" jest jednak trudne. Najlepszym sposobem uniknięcia choroby jest dawanie tylko czystego ziarna; wiele osób z powodu niebezpieczeństwa zakażenia rezygnuje z podawania orzechów, zwłaszcza ziemnych. O aspergilozie napiszemy wkrótce więcej.

Infekcje bakteryjne - np. w przypadku infekcji pasturellą może dojść do skubania piór. Pasturella jest bakterią, która mają w ślinie liczne zwierzęta. Najczęściej do zakażenia może dojść po skaleczeniu papugi przez kota (konieczny jest wtedy antybiotyk, ponieważ taka infekcja może się skończyć śmiercią papugi!). Podobnie do skubania piór w wyniku świądu może dojść w wypadku zakażenia chlamydią.

Ponadto skubanie piór może towarzyszyć infekcjom prowadzącym do stanów zapalnych skóry i mieszków piór, francuskiemu pierzeniu czy syndromowi EMMA

ALERGIE

Alergie mogą występować jako reakcje na pewne pokarmy lub ich składniki (najczęściej białka), kurz, pyłki, roztocza, substancje zapachowe (np. perfumy, dym tytoniowy). Alergie mogą też być kontaktowe, mogą je powodować pewne materiały (wełna, bawełna), olejki z gałązek (np. z drzew cytrusowych), "ptasi kurz" innych ptaków. U papug alergia może się objawiać jako zmiany (zapalenia) skórne i świąd oraz zaburzenia układu oddechowego (gł. u papug amerykańskich). Papugi skubiące się z powodów alergii krzyczą podczas wyrywania piór, często też skubią piórka nóg. W zależności od alergenu papugi mogą się skubać sezonowo lub przez cały rok (zwłaszcza jak alergen jest w pożywieniu). Alergie pokarmowe diagnozuje się, podobnie jak w przypadku ludzi, stosując dietę eliminacyjną. Najczęściej przyczyną alergii jest kukurydza i pszenica oraz pokarmy przetworzone. Nie są znane badania wskazujące na orzechy czy słonecznik jako alergeny. W innych przypadkach wykonuje się testy skórne (jest to jednak metoda raczej dopiero w fazie testów). Leczenie polega na podawaniu środków antyhistaminowych.

ZABURZENIA HORMONALNE

W naturze ptaki rozmnażają się okresowo: sezon lęgowy zależy od wielu czynników, takich jak długość dnia, dostępność pokarmu, deszcz, temperatury itd.. W niewoli cały rok staje się okresem lęgowym. Czasem powoduje to skubanie piór. Pomocne może być zniechęcenie ptaka do lęgów (skrócenie dnia, zaprzestanie podawania szczególnie kiełków, ale także innych pokarmów zielonych, zabranie budki itp.). Można przypuszczać, że skubanie ma podłoże hormonalne, jeśli towarzyszy ono typowym zachowaniom lęgowym. Przyczyna pośrednią mogą też być cysty jajników (diagnozowane radiologicznie i endoskopowo). W takich przypadkach stosuje się leczenie hormonalne.

ZATRUCIE METALAMI CIĘŻKIMI

Podstawowym metalem ciężkim powodującym skubanie piór jest cynk. Zawsze w przypadku skubania piór należy dokładnie przeanalizować całe otoczenie papugi pod kątem możliwego występowania cynku. Nigdy nie należy wkładać owoców pomiędzy pręty klatki - cynk rozpuszcza się w kwasach i potem jest razem z owocem zjadany przez papugę. Więcej na ten temat w artykule "Cynk i papugi".

PASOŻYTY

Z pasożytów najczęściej przyczyną skubania piór są ektopasożyty, czyli pasożyty zewnętrzne. Pasożyty zewnętrzne są łatwe do zauważenia przez właściciela. Najczęstszymi takimi pasożytami są wszoły: ok. 2 milimetrowe "robale" o silnie spłaszczonym ciele, bez skrzydeł.

Z endopasożytów (pasożytów wewnętrznych) najczęściej takie objawy daje giardia. Skubanie piór jest dość często spotykanie w przypadku giardii u nimf (przynajmniej w USA, w Europie jest to rzadkie). Dodatkowymi objawami jest utrata wagi i biegunka. Na temat giardii napiszemy osobny artykuł, chociaż wydaje się, że jest ona lokalnym amerykańskim problemem. Skubanie mogą też powodować wiciowce i glisty.

PIERWOTNE INFEKCJE SKÓRY

Najczęściej spotyka się wtórne infekcje skóry (infekcje wirusowe, alergie, niedoczynność tarczycy, zaburzenia hormonalne). Pierwotne infekcje skórne mogą mieć podłoże bakteryjne lub grzybicze.

CHOROBY NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH

Znane są przypadki papug wyrywających sobie pióra w miejscach chorych narządów wewnętrznych (np. nerek, serca). W takim przypadku skubanie piór jest wtórne i leczyć należy chory narząd.

Schorzenia nerek i choroby prowadzące do podniesienia poziomu moczanów we krwi czy skazy moczanowej mogą powodować świąd co może skłaniać papugę do skubania się.

NIEDOBORY POKARMOWE

Niektóre gatunki potrzebują więcej kwasów tłuszczowych w pożywieniu. Znane są przypadki młodych żako, które karmione tylko granulatami skubały pióra. Po dodaniu do diety ziarna (łyżeczka na dzień) zachowywały się normalnie.

  Przyczyną skubania piór mogą być także niedobory: witaminy A, wapnia, metioniny.

Jeśli wyrywa sobie pióra papuga jedząca wyłącznie ziarno to pierwszą rzeczą jaką nalezy zrobić jest zmiana diety!

Niedobory pokarmowe objawiają się także nienormalnym wzrostem nowych piór.

MECHANICZNE NISZCZENIE PIÓR

Czasami przypadkowe niszczenie piór może zostać potraktowane przez właściciela jako ich wyrywanie. Najczęściej dotyczy to piór ogona - przyczyną jest prawie zawsze za mała klatka lub złe rozmieszczenie żerdzi.

PROBLEMY PSYCHICZNE - ZACHOWANIE

Najważniejsze jest zdiagnozowanie przyczyn, ponieważ leczenie musi być do nich dostosowane. Dr Kenneth Welle opracował wzorce zachowań ptaków, do których można zastosować konkretne metody postępowania.

Papuga skubie pióra pod nieobecność właściciela - prawdopodobną przyczyną jest lęk przed samotnością. Objawia się on szczególnie u ptaków pochodzących z większego stada. Lęk objawia się najsilniej w ciągu pierwszej pół godziny po wyjściu opiekuna, dlatego należy tuz przed wyjściem zostawić papudze jakąś ciekawą zabawkę, można też wcześniej zrobić jej prysznic lub dać jakieś smakołyki do miski. Generalnie należy nagradzać wszelkie samodzielne zachowania papugi.

Papuga skubie pióra w obecności właściciela, który jest jednak czymś innym zajęty - prawdopodobnie jest to przejaw chęci zwrócenia na siebie uwagi. W takiej sytuacji nie powinno się na papugę zwracać uwagi. Spowoduje to początkowo wzmożone skubanie - papuga myśli, że właściciel nie zauważył i sądzi, że trzeba więcej skubać. Zwracanie jednak uwagi, np. słowami "przestań" jest zachęcaniem papugi do dalszego skubania - człowiek robi to czego oczekuje papuga: zwraca na nią uwagę. Należy zachęcać papugę aby zwracała na siebie uwagę w inny sposób - np. mówieniem. Wszelkie pożądane zachowania należy nagradzać. Często pomaga codzienne spędzanie z papugą czasu (nawet kilkanaście minut, ale czasu poświęconego tylko papudze).

Papuga przerywa inne czynności aby skubać pióra - może to być objawem tzw. zespołu obsesyjno - kompulsyjnego, który występuje u ssaków (koni, kotów, psów). Na temat jego przyczyn istnieje wiele różnych teorii. W takich przypadkach stosuje się leczenie farmakologiczne. Trzeba jednak pamiętać, że papuga może przerywać różne czynności i dziobać się w wyniku świądu np. na tle alergicznym.

Przyczyną skubania może też być zwykła nuda - papuga zamknięta w klatce nudzi się i zaczyna zajmować jedyną "rzeczą" jaką ma: swoimi piórami. Po jakimś czasie prowadzi to do wyrywania piór.

STRES

Skubanie się może też być przejawem lęków i stresu. W naturze przestraszona papuga odlatuje i przelatuje większą odległość. W warunkach domowych nie ma takiej możliwości i nieużyta energia może być przerzucona na skubanie piór. Aby zapobiec lękom u papugi należy zapewnić jej bezpieczeństwo. Przyczyną leków może być źle ustawiona klatka, mogą być jakieś przedmioty w otoczeniu, których papuga się boi. W takiej sytuacji klatkę należy przenieść w inne, lepsze miejsce, a powodujące lęk przedmioty zabrać. Lęk u papugi mogą powodować inne zwierzęta (koty, psy). Jedną z możliwości nauczenia papugi, że jest bezpieczna w różnych miejscach jest zabieranie jej "w gości". W przenośnym koszyku lub transportówce zabiera się papugę do innych mieszkań (musi być jednak w nich zapewnione bezpieczeństwo: zasłonięte duże lustra, pozamykane i pozasłaniane firankami okna itp.). W ten sposób po jakimś czasie papuga przestaje się bać zmian w otoczeniu.

W wyniku stresu papuga może stracić pióra, np. w czasie złapania do ręki. Bardziej "egzotycznym" powodem może być stres w wyniku np. trzęsienia ziemi. Stres może powodować szczekający pies sąsiadów, zegar z kukułką, telefon czy dzwonek do drzwi.

PRZYCZYNY ŚRODOWISKOWE

Najczęstszą przyczyną środowiskową jest za suche powietrze w mieszkaniu, zwłaszcza zima podczas ogrzewania kaloryferami. Jest to szczególnie ważne w przypadku papug pochodzących z lasów tropikalnych, gdzie jest duża wilgotność (akurat to w zasadzie nie dotyczy nimf).

Źle ustawiona klatka (np. w ciemnym pomieszczeniu albo w miejscu gdzie jest duży ruch) powoduje dyskomfort psychiczny, który też może powodować skubanie piór.

Jedno z towarzystw "papuzich" zaprezentowało statystykę powodów skubania piór u papug (nie była to żadna reprezentacyjna próba). Przedstawia się ona tak (w nawiasie liczba papug):

• (1) neuropatyczne rozszerzenie żołądka
• (1) skrzydła przycięte w za młodym wieku
• (2) otyłość
• (2) związki z żywieniem
• (2) problemy tarczycy
• (3) infekcje bakteryjne
• (3) niedobór wapnia
• (3) nawyk
• (4) infekcje drożdżaków
• (5) sucha skora
• (5) alergie
• (8) frustracje seksualne
• (9) nie badane przez weterynarza
• (27) behawioralne, psychologiczne, emocjonalne, neurozy
• (93) BRAK DIAGNOZY

Jak więc widać przyczyny skubania piór mogą być bardzo różnorodne. Nie można każdego skubania od razu diagnozować jako "problemy psychologiczne".

Na koniec należy zauważyć, że bez względu na pierwotną przyczynę skubania po jakimś czasie może stać się ono "nawykowe". Nowo wyrastające piórka mogą swędzieć co będzie powodowało ponowne ich wyrywanie.

Artykuł powstał głównie na podstawie: M. Vriends "Cockatiel Handbook" i artykułów "Basics of Featherpicking" autorstwa Tammy Jenkins oraz "Syndrom skubania, niszczenia i zjadania piór u papug" autorstwa dr A. Kruszewicza.

Świadomie zrezygnowaliśmy z podawania wszelkich szczegółów medycznych (sposobów leczenie i leków). Osoby zainteresowane odsyłamy do artykułu.

UZUPEŁNIENIE:

U samców nimf mogą wystąpić zaburzenia hormonalno-psychiczne, które charakteryzują się wydziobywaniem piór pod skrzydłami, u samiczek takie zachowanie występuje rzadko ale zdarza się. Poniżej przedstawiam zdjęcia takich wydziobanych miejsc, nie są one niestety bardzo wyraźne, ale innych nie mam.

widok po zmoczeniu piórek

Ranki powstają ponieważ papuga stale się dziobie i odnawia je. Są to uszkodzenie mechaniczne skóry, a nie wynik choroby. Leczenie polega na zaleczeniu tych uszkodzeń poprzez smarowanie ranek przez 5 dni maścią Dicortineff. Następnie należy pomyśleć o zlikwidowaniu przyczyny. Najlepiej osiągnąć to poprzez zapewnienie papudze towarzystwa. Jeśli absolutnie nie jesteśmy w stanie tego zrobić to pozostaje kuracja hormonalna (jest to już jednak zadanie dla lekarza-specjalisty) lub założenie opaski (kołnierza) aby papuga nie mogła nadal się dziobać. Po okresie lęgowym problem powinien sam się rozwiązać.

Artykuł pochodzi ze stron Cockatiel czyli Nimfa, z roku 2002/2004