Jednostronnie koślawa nóżka u świeżo wyklutego pisklęcia ary ararauny

Koślawa nóżka jest objawem patologicznym, który może wystąpić zarówno u ręcznie karmionych piskląt, jak i piskląt karmionych przez rodziców. Objaw ten, zwany również zwichniętym stawem biodrowym, jest deformacją ortopedyczną, w której jedna lub obie nogi odchylają się na bok w stawie biodrowym lub kolanowym. (użyłam tu nie dosłownego tłumaczenia, ale terminów używanych w języku polskim do opisu nieprawidłowości u pisklęcia przyp. tłum.)

Tak więc jedna lub obie nogi są wyprostowane na zewnątrz w stosunku do miednicy (na bok), zamiast w kierunku dolnym, i znajdować się pod ciałem pisklęcia.

Innego typu zniekształcenie występuje u piskląt, u których jedna noga jest wysunięta ku przodowi, a druga ku tyłowi. Jeśli te nieprawidłowości ułożenia kończyn pozostawimy bez leczenia, pozostaną na stałe odchylone od ciała, z czasem skostnieją i staną się tak sztywne, że niemożliwe będzie ich prawidłowe ułożenie. Jeżeli jedna lub obie nogi są koślawe, niezbędne jest natychmiastowe objęcie pisklęcia specjalna opieką i leczeniem, aby zapobiec utrwaleniu problemów ortopedycznych.

Należy często kontrolować stan piskląt, w celu wykrycia ewentualnych problemów ortopedycznych. Nóżki powinny być proste i ułożone symetrycznie.

Generalnie, im wcześniej zostanie wykryta nieprawidłowość i im wcześniej rozpocznie się zabiegi korekcyjne, tym leczenie będzie mogło być mniej intensywne i krótsze.

Ciężkie deformacje są trudne do wyleczenia i mogą wymagać zabiegu operacyjnego. W takich przypadkach stosuje się aparaty usztywniające lub opatrunki gipsowe w celu prawidłowego ukierunkowania wzrostu kości.

Koślawa nóżka jest deformacją ortopedyczną

Przyczyny

Specyficzne nieprawidłowości wzrostu, obserwowane w przypadku koślawych nóżek, mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Od niedoborów żywieniowych (brak witaminy D3 i wapnia), przez szybkie tempo wzrastania lub/i nieodpowiedni materiał wyściełający (w gnieździe lub pojemniku, w którym są trzymane pisklęta), problemy w czasie inkubacji (złe położenia jaja), po wady genetyczne i wrodzone (Diseases of Cage and Aviary Birds. Part I: Caged Birds. Psittacine Pediatrics. 342-344).

Deformacje nóg u ręcznie karmionych piskląt są najczęściej spowodowane urazami lub/i zbyt skąpą lub nieodpowiednią wyściółką gniazda.

Niedobory żywieniowe

Źle zbilansowana dieta niejednokrotnie powoduje choroby kości (takie jak krzywica u młodych ptaków, oraz osteomalacja, czyli rozmiękanie kości u starszych ptaków) z powodu braku lub zaburzonej proporcji wapnia i fosforu, względnie niedoboru witaminy D3. Odpowiednia proporcja wapnia, fosforu i witaminy D3 jest kluczowa dla przebiegu procesów kostnienia. Wystarczy 10 dni braków żywieniowych, by spowodować nieodwracalne zmiany w kościach rosnącego pisklęcia. Nieodpowiednie żywienie lub zbyt mała kaloryczność pożywienia jest odpowiedzialna za niedobory żywieniowe. Niedożywienie, lub karmienie zbyt rozwodnionym pokarmem może spowodować ujemny bilans kaloryczny i w efekcie problemy żywieniowe. Nieodpowiednie żywienie może być spowodowane nie tylko źle zbilansowaną dietą, ale także problemami z wchłanianiem występującymi u niektórych ptaków. Problemy te mogą wynikać ze schorzeń lub być dziedziczne.

Problemy te mogą często zostać rozwiązane poprzez podawanie pisklętom wapnia i witamin podczas unieruchomienia i leczenia ortopedycznego. ( R. Jordan & H. Voren. Potential Health Problems in the Nursery. In Parrots: Hand Feeding and Nursery Management. 150-151).

Zaawansowane przypadki deformacji nóg spowodowane niedoborami żywieniowymi lub innymi przyczynami, zwykle są nieuleczalne i wymagają rozległej terapii wspomagającej, leczenia chirurgicznego, amputacji lub nawet eutanazji (uśmiercenia). Ocena składu stosowanej diety może potwierdzić dietetyczną przyczynę choroby. Odwiedź doświadczonego weterynarza!

Żywienie jest ważne

Kostnienie kości przebiega u ptaków dużo szybciej niż u ssaków. Odpowiednie żywienie od momentu wyklucia pisklęcia jest niezwykle ważne. Również odpowiednie żywienie pary lęgowej zbilansowaną dietą jest ważnym czynnikiem warunkującym przyszły zdrowy rozwój piskląt. Jeżeli pisklęta są karmione ręcznie, należy stosować dobre jakościowo komercyjne mieszanki. Jest wiele doskonałych jakościowo mieszanek, łatwych w użyciu, zapewniających optymalny poziom substancji odżywczych dla większości gatunków papug bez ryzyka niebezpiecznego dla zdrowia przedawkowania. Tylko nieliczne, rzadko spotykane w hodowli gatunki papug, wymagają modyfikacji mieszanki, na przykład zwiększonej dawki tłuszczu, w celu osiągnięcia maksymalnego tempa wzrostu (Mark Hagen, Mag. 1992. Specific Commercial Formulas. In Nutritional Observations, Hand-Feeding Formulas, and Digestion in Exotic Birds: Part 2. Pp.2-3).

Stosowanie mieszanek komercyjnych

Zalecanie stosowania mieszanek domowego wyrobu, lub używania dużych ilości dodatków do mieszanek komercyjnych, takich jak pokarmy dla niemowląt, soki, masło orzechowe, olej, dodatki witaminowe lub mineralne, jest szkodliwe. Tego typu dodatki mogą spowodować rozcieńczenie lub odwrotnie, niebezpieczne podniesienie poziomu niezbędnych substancji odżywczych i w efekcie problemy z odżywianiem ptaków.

Tylko wykwalifikowany specjalista od żywienia ptaków lub weterynarz specjalizujący się w chorobach ptaków, mogą określić, które z dodatków są korzystne dla określonego gatunku papugi.

Pisklęta mogą przeżyć na domowych mieszankach lub mieszankach komercyjnych z dodatkami, ale u niektórych gatunków może wystąpić niebezpieczeństwo hiperwitaminozy D3, zatrucia nadmiarem białka lub FLKS (Fatty Liver and Kidney Syndrome, czyli zespół stłuszczonej wątroby i nerek). Jeżeli pisklęta są karmione mieszanką komercyjną, NIE należy wzbogacać jej dodatkowo w tłuszcz, wapń, białko czy mieszanki witaminowe (takie jak np. wapń lub witamina D3)

Przedawkowanie (hiperwitaminoza) witaminy D

Stosowanie w nadmiernych ilościach dodatków witaminowych i mineralnych może spowodować hiperwitaminozę D. Zawartość wapnia przekraczająca 1,2% diety może spowodować uszkodzenie nerek i uogólnioną, narządową postać dny moczanowej. Uszkodzenie nerek może być spowodowane podawaniem karmy z nadmierną zawartością witaminy D3 lub wapnia (Jeannie Smith, DVM. (April 1995). Avian Kidney Disease. In Bird Talk . p. 20). Zespół stłuszczonej wątroby i nerek (FLKS) może być skutkiem niekontrolowanego zwiększania kaloryczności diety lub dodatku tłuszczu. Zatrucie białkiem piskląt papug może wynikać z nadmiernego wchłaniania białek z diety opartej na ziarnach zbóż. Większość mieszanek znajdujących się na rynku jest pod tym względem doskonale opracowana. Są one nieustannie testowane, zrównoważone pod względem zawartości składników odżywczych i łatwe w użyciu. Wielu producentów opracowało odrębne mieszanki dla poszczególnych gatunków. Należy wybrać taką, która nam odpowiada i jest przeznaczona dla gatunku papugi, którą ręcznie odchowujemy. Jeżeli podejrzewamy, stan odżywienia papugi jest zły, należy zasięgnąć fachowej porady weterynarza, który postawi diagnozę i podejmie leczenie.

Wady wrodzone i problemy powstałe podczas inkubacji

Wady wrodzone dziedziczne są rzadkie i trudne do udowodnienia, ale należy podejrzewać ich istnienie, jeśli para rodzicielska konsekwentnie odchowuje pisklęta z deformacjami (R. Low. (1987). When Chicks Are Ill. In Hand-Rearing Parrots and Other Birds.69-72).

Infekcje i niedobory żywieniowe u rodziców mogą wpłynąć negatywnie na zdrowie i rozwój embrionu i spowodować wady wrodzone. Takie nieprawidłowości mogą być przyczyną skrzywienia nóg. Przypadki takie jak nieprawidłowo uformowane jaja, opóźnione zapłodnienie, opóźnione zniesienie jaja (zaleganie jaja) czy przeziębienie jaj, mogą stać się przyczyną nieprawidłowego rozwoju i deformacji embriona. Nieprawidłowości budowy kośćca mogą się pojawić, kiedy jest zbyt niska wilgotność otoczenia i błony w jaju wysychają, ograniczając pobieranie wapnia ze skorupki (R. Schubot, K. Clubb, S. Clubb, DVM. (1992). Psittacine Pediatric Medicine. In Psittacine Aviculture---Perspectives, Techniques and Rearch, 16-1). Nierzadkie są zniekształcenia bioder i miednicy, na skutek których nóżki ustawione są poziomo. Taka nieprawidłowość często obserwowana jest u papużek falistych i może być spowodowane wrodzoną wadą miednicy i stawu biodrowego, w której panewka i główka kości udowej są niedorozwinięte i łatwo ulegają dyslokacji (L. Arnall & I.F. Keymer (1975). Hereditary and Congenital Diseases. In Bird Diseases---An Introduction to the Study of Birds in Health and Disease. 367-374).

Znaczenie wyściółki inkubatorów i skrzynek lęgowych

Koślawość nóg może się pojawić, kiedy pisklę jest trzymane na zbyt śliskim podłożu. Nóżki rozjeżdżają się na boki i następuje ich uszkodzenie. Dlatego niezbędne jest wyposażenie budek lęgowych i inkubatorów, w których trzymamy ręcznie karmione pisklęta w odpowiedni materiał wyściełający. Ważne jest by warstwa wyściółki była wystarczająco gruba, by zapewniała przyczepność i oparcie. Papużki faliste preferują gniazda pozbawione wyściółki, co w połączeniu ze skłonnością tych papużek do występowania deformacji miednicy, może skutkować dużą liczbą piskląt z koślawymi nóżkami. Trzeba próbować umieszczać w budkach papużek falistych wyściółkę z połamanych kaczanów kukurydzy (bez ziaren) (w Polsce najczęściej umieszcza się wyściółkę z wiórów drewnianych, przyp. tłumacza). Dodanie tego substratu zapewni oparcie dla stóp i pomoże zapobiec skrzywianiu się nóżek. Najlepiej wkładać pokruszone kaczany kukurydzy po wykluciu się piskląt, kiedy odchody zaczynają się gromadzić na dnie budki. Wyściółka przypomina wysuszone odchody i dorosłe papużki ją akceptują. Jeśli malutkie pisklę wykazuje jakiekolwiek odchylenia w ustawieniu nóżek, można mu je związać kawałkiem delikatnej włóczki. Tak związane pisklę można bezpiecznie umieścić z powrotem w gnieździe, by rodzice dalej się nim opiekowali. Pisklę należy często oglądać i dopasowywać pęta, jeśli zajdzie taka potrzeba. Zakładanie pęt lub innych urządzeń krępujących nóżki u bardzo maleńkich piskląt może być dla nich zbyt wyczerpujące i spowodować krzywdę. Trzeba je zakładać bardzo szybko i zawsze mieć drugą parę rąk do pomocy.

Zakładanie pęt lub innych urządzeń krępujących nóżki u bardzo maleńkich piskląt może być dla nich zbyt wyczerpujące i spowodować krzywdę.

Pęta włóczkowe

Pęta z włóczki są bardzo łatwym do wykonania urządzeniem. Udowodniono, że jest to bezpieczna i skuteczna metoda postępowania w przypadku prostych problemów ortopedycznych u piskląt wielu gatunków ptaków. Jest wiele zalecanych metod ustawiania nóżek w prawidłowej pozycji. Hodowcy i weterynarze używają gąbki, tektury, taśmy klejącej lub/i bandaży samoprzylepnych do zabezpieczenia lub przytrzymania nóżek w celu korekcji ich ustawienia.

Pęta włóczkowe są łatwe do wykonania i skuteczne u świeżo wyklutych i bardzo młodych piskląt. Procedura jest prosta. Wybieramy kawałek miękkiej włóczki o długości czterech lub pięciu cali (ok. 10 -13 cm, przyp. tłumacza). Długość zależy od wielkości pisklęcia. Nadmiar włóczki można łatwo odciąć. Należy wybrać niezbyt rzucający się w oczy kolor. Najlepszy jest beżowy. Im mniej widoczny kolor włóczki, tym mniejsze ryzyko, że rodzice ją zauważą i będą próbowali usunąć pęta (kolor ma znaczenie tylko wówczas, kiedy planujemy włożyć pisklę z powrotem do gniazda). Składamy włóczkę mniej więcej w połowie, ale aby końce nie były tej samej długości (#1) Składamy dłuższy odcinek i robimy pętlę wokół krótszego (#2) Trzymając nową pętlę delikatnie ciągniemy za dłuższy koniec, zaciskając pętlę (#3). Pętla powinna być wystarczająco duża, żeby zmieściła się w niej stopa pisklęcia. Powinniśmy otrzymać pętlę (a), dłuższy koniec (b), który zawiniemy wokół drugiej nogi oraz krótszy, koniec długości ¾ - 1 cala (2-2,5 cm, przyp. tłumacza), który będziemy związywać z dłuższym końcem. Przeciągamy jedną stopę (lewą) przez pętlę. Delikatnie pociągając dłuższy koniec włóczki zacieśniamy pętlę. Pętla powinna nadal pozostać dość luźna i obejmować dolną część nóżki, blisko stawu skokowego (#4) Ważne jest, aby nie wywierać żadnego dodatkowego ucisku na nóżki i nie spowodować dalszych zniekształceń. Dłuższy koniec włóczki zakładamy wokół drugiej nóżki (prawej). Czasami łatwiej jest to zrobić, kiedy pacjent leży na plecach. Ciągnąc za krótszy i dłuższy koniec włóczki przyciągamy nóżki do siebie, aż znajdą się w naturalnej pozycji. Między stawami skokowymi powinna jednak nadal pozostać przestrzeń. Związujemy końce włóczki razem na supeł. Obcinamy zbędne końce.

Poprawnie założone pęta tworzą kształt ósemki z supłami pośrodku. Nie można zaciskać ich zbyt mocno wokół nóżek. Powinno być wystarczająco dużo miejsca wokół każdego stawu skokowego i między nogami. Ponieważ młode pisklęta rosną bardzo szybko, mogą wystarczyć trzy, cztery dni do skorygowania wady (do 15 dni w poważniejszych przypadkach). W przypadku poważniejszych wad, pęta powinny być używane razem z krążkiem zabezpieczającym pisklę, wyściełaną miską, lub innym pojemnikiem jako podporą. Pęta trzeba często kontrolować, czy znajdują się w prawidłowej pozycji i czy nie ma objawów zaczerwienienia, obtarcia czy obrzęku nóżek. Po powrocie nóżek do normy, należy je przeciąć i zdjąć.

Wybór odpowiedniej wyściółki

Zawsze należy wyściełać budki lęgowe grubą warstwą puszystego materiału, który zapewni oparcie i zapobiegnie wykrzywianiu się nóżek. Pisklęta trzymane na materiałach, które nie zapewniają dobrej przyczepności, jak chusteczki higieniczne, czy ręczniki papierowe, są podatne na występowanie skrzywień nóżek. Kiedy pisklęta skończą tydzień, zalecam stosowanie wyściółek naszej produkcji zamiast innych komercyjnych produktów. Cage’N Birds’ Baby Bedding i podkładki są to produkty skuteczne i bezpieczne dla piskląt i bardzo je polecamy. Baby Beddings ma puszystą strukturę i w połączeniu z jedną lub kilkoma naszymi wkładkami zapewnia podparcie i przyczepność, utrzymuje pisklęta w czystości, higienie a przede wszystkim jest bardzo bezpieczny i charakteryzuje się wysoką wchłanialnością. Nigdy nie używajcie wiórów drewnianych ani innych materiałów, o których wiadomo, ze są niehigieniczne i mogą być łatwo połknięte przez rosnące pisklęta.

Urządzenia podtrzymujące

Pisklęta młodsze niż tydzień wymagają podparcia. Kubeczki lub pojemniki wyścielone chusteczkami, ściółką absorpcyjną lub ręcznikami zapewniają bezpieczne podparcie i umożliwiają wzrost nóżek w prawidłowym, pionowym położeniu. Trzymanie małych ptaków w miseczkach o okrągłym dnie może spowodować boczne skrzywienie tarsometatarsus (obszar zrośniętych kości stępu i śródstopia między stawem skokowym a palcami). Ptaki powinny być trzymane w pojemnikach z pionowymi bokami, o wielkości dopasowanej do rozmiarów ptaka (R. Shubot, K. Clubb and S. Clubb, DVM. 1992. Psittacine Pediatric Medicine. In Psittacine Aviculture---Perspectives, Techniques and Research. 16-1 to 16-7).

Alternatywą dla pojemników jest Cage’N Bird’s Baby Support Ring. Baby Support Ring nakryty zwykłą białą ściereczką jest moją ulubioną metodą podtrzymywania maleńkich piskląt. Ta łatwa do prania, miękka oponka znakomicie podtrzymuje maleńkie, chwiejące się pisklę. Ściereczka zapewnia oparcie dla stóp i umożliwia obserwację odchodów pisklęcia przez ten najważniejszy, pierwszy, tydzień życia. Udowodniono, że Baby Support Ring zapobiega przyszłym problemom ortopedycznym i jest bezpieczniejszy i bardziej praktyczny niż stare pojemniki po maśle czy truskawkach.

Krążki podtrzymujące dla piskląt

Użycie jednego lub dwóch połączonych Baby Support Ring (w zależności od wielkości i wieku pisklęcia) może przy okazji skorygować niewielkie deformacje nóżek i już nie trzeba stosować innych urządzeń korekcyjnych. W przypadku poważnych zniekształceń, korzystna może być terapia fizykalna, zabiegi ręczne, szyny lub zabieg chirurgiczny. Koślawość nóżki, czy inne umiarkowane deformacje miednicy, kości udowej lub kości podudzia, mogą być z sukcesem leczone przy użyciu różnych metod. Poważniejsze przypadki skrzywienia, czy innych deformacji nóg, oraz deformacje występujące u starszych piskląt mogą wymagać dodatkowego zastosowania pęt, oprócz pojemników podtrzymujących pisklę (krążków podtrzymujących, filiżanki czy miseczki). Urządzenia podtrzymujące zapobiegają odchylaniu się nóżek na boki. Nóżki pisklęcia powinny być unieruchomione w prawidłowej pozycji przez kilka dni lub tygodni, by skorygowanie ich pozycji zakończyło się sukcesem.

Pęta ortopedyczne

Osobiście preferuję pęta włóczkowe opisane powyżej, ale istnieją różne ich warianty, które mogą być przydatne w pewnych przypadkach. Pęta wykonane z taśmy maskującej, gumek-recepturek, tkaniny, bandaży zwykłych lub samoprzylepnych, mogą być mocowane pomiędzy kośćmi śródstopia, stawami skokowymi lub okolicą tarsometatarsus. Wiadomo, że hodowcy używają obrączek zakładanych na obie nóżki pisklęcia do przywiązania sznurka lub gumki odpowiedniej długości, by ustawić nóżki we właściwej pozycji. Stopy pisklęcia można po prawidłowym ustawieniu przykleić taśmą do kawałka tektury lub szpatułki lekarskiej do oglądania gardła. Można przykleić pisklę taśmą do kawałka gąbki lub podpaski lub umieścić jego nóżki w kawałku gąbki. Gąbka z nacięciami, w których umieszcza się nóżki pisklęcia zapewnia jednocześnie odpowiednią pozycję nóżek jak i podtrzymuje pisklę. W celu ustawienia nóżek w odpowiedniej pozycji należy wykonać w kawałku gąbki dwa nacięcia na krzyż w takiej odległości, na jaką pozwala anatomia pisklęcia i stopień deformacji. Nogi pacjenta należy wsunąć w otwory, zabezpieczając je dodatkowo taśmą, jeśli zachodzi taka potrzeba. Każdy ptasi pacjent ze związanymi nóżkami powinien być umieszczony w krążku podtrzymującym lub pojemniku wyłożonym miękkim podkładem. To dodatkowe zabezpieczenie będzie wywierać nacisk na zdeformowane nogi i pomoże unieruchomić pacjenta w naturalnej, wyprostowanej pozycji.

Kliknij tutaj by dowiedzieć się więcej o unieruchamianiu koślawych nóżek.

Podsumowanie

Niewiele wiemy o problemach ortopedycznych u piskląt oraz o ich przyczynach, ponieważ jest ich bardzo wiele. Należy dołożyć wszelkich starań by zapobiec tym chorobom. Mimo wszystkich środków ostrożności, od czasu do czasu u piskląt występują deformacje nóg. Kiedy to nastąpi, trzeba działać szybko. Wiele anomalii może zostać skorygowanych przy pomocy prostego zabiegu, pod warunkiem, że zostaną wcześnie rozpoznane. Niezależnie od tego, jaki z zabiegów korekcyjnych zostanie zastosowany, decydująca jest ocena sytuacji, zbadanie oraz powtarzanie badania pacjenta i zastosowanego urządzenia korygującego podczas trwania terapii. Świeżo wyklute pisklęta rosną szybko. Trzeba się upewnić, czy urządzenie krępujące nóżki utrzymuje je w wygodnej, naturalnej odległości od siebie, by nie spowodować dodatkowych deformacji. W większości przypadków koślawych nóżek, wcześnie leczone pisklęta rozwijają się normalnie, bez zniekształceń, lub tylko z niewielkimi odchyleniami.

Od redakcji - w artykule są wzmiankowane specjalne produkty, które nie występują na polskim rynku. Baby Support Ring można zastąpić krążkiem zrobionym z miękkiej tkaniny np. tetrowej pieluszki lub kawałka flaneli.

W tytule zastosowano określenie "krzywe nóżki", ale w języku polskim spotyka się najczęściej określenie "deformacja nóg".

Autorką artykułu jest Wanda Barras. Artykuł pochodzi ze stron Cage'n Bird

Artykuł pochodzi ze stron Cockatiel czyli Nimfa. Został zamieszczony w 2005 roku. Dla serwisu Cockatiel czyli Nimfa tłumaczyła Iwona Palczewska.