Węgiel leczniczy polecany jest jako substancja pomagająca w zatruciach. Niektórzy  polecają stałe podawanie ptakom węgla. W tym artykule postaram się pokazać czym tak naprawdę jest węgiel oraz kiedy i jak powinno się go stosować.

Węgiel aktywowany

Węgiel aktywowany jest wysoce porowaty, jego cząsteczki  posiadają tysiące szczelin, otworków i dołków ogólnie zwanych mikroporami. Powoduje to, że powierzchnia węgla jest bardzo duża. Jak się podaje, 1 gram aktywowanego węgla drzewnego ma powierzchnię 1000 - 2000 metrów kwadratowych! Porowatość zależy od zastosowanego procesu wypalania i aktywacji.

Jak działa

Węgiel nie jest wchłaniany, z organizmu jest wydalany w niezmienionej postaci. Dzięki swojej budowie węgiel drzewny ma zdolności adsorpcyjne (nie należy tego mylić z absorpcją). Przyłącza do swoich cząsteczek różne substancje, które wiąże na stałe i które potem są razem z nim wydalane. Działanie węgla można porównać do posiadania kieszeni. Każda cząsteczka węgla posiada niezliczoną ilość kieszeni, do których może pochować szkodliwe substancje.

Węgiel aktywowany jest w stanie unieszkodliwiać także toksyny, które już dostały się do krwi. Toksyny są bowiem przez węgiel wyciągane z układu krwionośnego do jelit i tam przyłączane. Zjawisko to nazywane jest dializą jelitową.

Węgiel aktywowany i węgiel drzewny - to samo czy nie?

Są dwa rodzaje węgla drzewnego: zwykły i aktywowany. Węgiel aktywowany ma wielokrotnie silniejsze działanie od zwykłego węgla.

W wyniku normalnego przepalenia drewna w ognisku powstaje zwykły węgiel drzewny. W lekach stosowany jest zarówno węgiel aktywowany jak i zwykły. Zwykły węgiel drzewny ma mniej porów i są one większe, dlatego nie jest tak skuteczny jak węgiel aktywowany.

Aby powstał węgiel aktywowany należy drewno (lub inny materiał) poddać procesowi karbonizacji w bardzo wysokiej temperaturze, a następnie aktywować parą wodną lub silnym kwasem.. Proces aktywacji podnosi adsorpcyjną moc węgla drzewnego poprzez powiększenie sieci drobnych otworów.

Węgiel aktywowany produkuje się nie tylko z drewna, ale także z innych materiałów organicznych, np. torfu, ligniny, skorup orzechów, pestek owoców.

Działanie

Węgiel drzewny adsorbuje wiele różnych toksyn. Uznaje się, że podanie węgla powinno nastąpić najpóźniej do dwóch godzin od połknięcia toksyny (u ludzi, przypuszczam, że u ptaków czas ten jest krótszy). W tym czasie węgiel jest w stanie związać większość toksyny w przewodzie pokarmowym. Po tym czasie jest sens podawania kolejnych dawek węgla w przypadku toksyn, które węgiel jest w stanie wycofać z krwioobiegu (wiele leków).

Kiedy stosować

Generalnie węgiel stosuje się w przypadku różnych zatruć i biegunek. Trzeba sobie jednak zdawać sprawę z tego, że mimo iż jest on najbardziej uniwersalnym środkiem i wiąże wiele różnych toksyn, nie działa na absolutnie wszystkie toksyny.

Węgiel adsorbuje także toksyny wytwarzane przez bakterie. Jednak jego stosowanie w czasie kuracji antybiotykowej powinno być konsultowane z lekarzem, bowiem oprócz toksyn, węgiel będzie także adsorbował leki.

Kiedy nie stosować

Węgla nie należy stosować (dane dla ludzi, ale z ptakami jest tak samo) w przypadku zatrucia mocnymi zasadami i kwasami (substancjami żrącymi), alkoholami niespożywczymi, rozpuszczalnikami (np. nafta, benzyna) i metalami ciężkimi. Węgiel nie adsorbuje też niektórych pestycydów.

Dawkowanie

Dla ludzi spotyka się zalecane dawki: pierwszą 1-2 gramy na 1 kg masy ciała i potem 1 gram co 2-4 godzin. Można też spotkać informacje, że dawka węgla powinna być co najmniej dwa razy większa niż zjedzona toksyna. Jeśli chodzi o ptaki to spotkałam się w fachowej literaturze z dawką 1 do nawet 8 gramów na kilogram masy ciała ptaka. Nie polecałabym jednak podawania aż tak dużych dawek bez kontroli lekarza.

Na papugę wielkości nimfy ważącą 100 gramów: połowę do jednej (maksymalnie 4) kapsułki/tabletki co 2-4 godziny (przy tabletce 0,2 g bo takie na ogół są).

Na mniejszą papużkę, np. falistą, ważącą 50 gramów: ćwierć do połowy (maksymalnie 2) kapsułki/tabletki co 2-4 godziny.

Węgiel można podawać suchy, tak żeby papuga sobie sama poskubała. Jeśli papuga nie chce tak jeść, lub jest za słaba na samodzielne jedzenie, to należy rozkruszyć węgiel na proszek, który następnie mieszamy z odrobiną wody - tak aby powstała papka. Taką papkę podajemy bezpośrednio do dzioba. Papka jest lepsza, bo mamy wtedy pewność, że papuga zje tyle węgla ile potrzeba. Przy samodzielnym jedzeniu suchego węgla często zjedzona dawka będzie za mała.

Węgiel powinno się podawać jak najbardziej rozdrobniony (u ludzi zaleca się skruszenie tabletki na proszek i wypicie z wodą). W przypadku papug, które węgiel rozkruszają dziobem, nie ma problemów; przy drobniejszych ptaszkach lepiej podawać proszek. Im drobniejszy węgiel, tym większą ilość toksyny jest w stanie unieszkodliwić.

Jaki węgiel stosować

Można stosować węgiel dla ptaków, ale nie wiem czy jest on aktywowany czy nie. Można też stosować zwykły węgiel aktywowany z apteki (carbo medicinalis). Węgiel dla ludzi występuje w tabletkach i kapsułkach, węgiel z kapsułek można stosować jeśli wiemy, ze w kapsułkach jest sam, czysty węgiel (oczywiście trzeba go wyjąć z kapsułki).

Można też spotkać węgiel do filtrów, ze względu jednak na pewne dodatki, nie nadaje się dla ptaków.

Przygotowanie własnego węgla

Węgiel drzewny można przygotować samemu, wystarczy przepalić w ognisku kawałki drzewa. Najlepiej aby drzewo było okorowane i w kawałkach podobnej wielkości. Najlepszą metodą wytworzenia własnego węgla drzewnego jest przepalenie drewna w ognisku w specjalnie wykopanej jamie. W momencie gdy drewno pali się jasno i gwałtownie należy przykryć ognisko blachą i przysypać ziemią, tak, alby wyeliminować dostęp powietrza. Podczas wypalania bez dostępu powietrza miękkie części drewna wypalają się szybko, a twarde pozostają jako gatunkowo dobry węgiel drzewny. Powstanie wtedy zwykły węgiel drzewny.

Skutki uboczne

Węgiel nie powoduje znanych poważnych skutków ubocznych. Może jednak dojść do zaparć, u ludzi węgiel może, podrażniając śluzówkę żołądka, doprowadzić do wymiotów.

Nie znalazłam dokładnych danych na temat tego, jakie substancje pokarmowe i witaminy (poza witaminami B i A) są adsorbowane przez węgiel. Jeśli jednak wiadomo, że podając węgiel po posiłku należy zwiększyć dawkę, to oznacza to, że jakieś substancje z pożywienia musi on adsorbować.

Profilaktyka węglowa

Niektórzy hodowcy zalecają stałe (bez ograniczeń) podawanie węgla ptakom. Wydaje się jednak, że nie ma to żadnego uzasadnienia. Węgiel, aby faktycznie zadziałał, musi być podany w bardzo dużej dawce. Poskubanie węgla od czasu do czasu wg mnie nic nie da. A jeśli ptak będzie się węglem najadał, to może dojść u niego do opisanych wyżej skutków ubocznych i wyjałowienia organizmu. Nie ma też sensu (leczniczego) podawanie węgla od czasu do czasu, np. dwa czy trzy razy na miesiąc. Uważam jednak, że takie od czasu do czasu podawanie węgla (nie w wodzie do dzioba, ale suchego, do podziobania), przyzwyczaja papugę do węgla i sprawia, że będzie mniej problemów w sytuacji konieczności podania węgla.

Pamiętajmy więc, że węgiel jest raczej lekiem, a nie dodatkiem mineralnym do codziennego pokarmu.

UWAGA Nie należy do celów leczniczych używać węgla drzewnego do grillów! Do jego produkcji dodawane są bowiem różne substancje chemiczne, które są szkodliwe.

Artykuł został opublikowany w 2006 roku na stronach Cockatiel czyli Nimfa