|
Inne nazwy tej choroby to czarna główka i używana w
starszej literaturze histomonadoza.
Etiologia
Chorobę
wywołują wiciowce Histomonas meleagridis –
jednokomórkowe pierwotniaki. Pierwotniaki mają dwie
postaci. Jedna występuje w jelitach ślepych – forma z
jedną lub czterema wiciami, a druga w narządach – postać
o kształcie ameboidalnym.
Żywiciel
Najczęściej występuje
u indyków w wieku 3-12 tygodni. Inne ptaki, u których
występuje, to kury, bażanty, przepiórki, pawie, perlice,
kuropatwy i cietrzewie.
Kury na ogół są odporne i nie
wykazują żadnych objawów, mogą jednak być siewcami.
Umiejscowienie
Jelita ślepe i wątroba.
Inwazjologia
Dawniej uważano, że podstawową drogą zakażenia jest
larwa innego pasożyta, nicienia Heterakis gallinarum.
Jednak nie wszystkie zakażenia można było wytłumaczyć
równoczesnym zakażeniem nicieniami. Dzisiaj przyjmuje
się, że drogi zakażenia są także inne.
Heterakis
gallinarum jest nicieniem pasożytującym w jelitach
ślepych kur. W sytuacji jeśli u danej kury bytują
jednocześnie oba pasożyty, to pierwotniaki mogą
przeniknąć do jelita nicienia, a potem do układu
rozrodczego. Tam namnażają się i przenikają do jaj. Jaja
są wydalane razem z kałem. Po zjedzeniu jaja przez
innego ptaka, który jest żywicielem nicieni, wydostają
się z niego larwy. Następnie larwy przechodzą linienie w
czasie którego wydostają się pierwotniaki. W takiej
sytuacji dochodzi do jednoczesnego zakażenia dwoma
pasożytami. W jajach nicienia, Histomonas, mogą
przetrwać nawet 3-4 lata.
Poza organizmem, nie w jajach Heterakis, pierwotniaki Histomonas mogą przetrwać bardzo
krótko. Możliwe jest zakażenie poprzez zanieczyszczoną
paszę, wodę - choć niektórzy uważają, że pierwotniak nie
jest w stanie przeżyć w żołądku. Niedawne odkrycia mogą
jednak pogodzić te dwie rzeczy, odkryto bowiem podobne
do cyst formy tego pasożyta.
Ciekawą drogą zakażenia
(zwłaszcza u indyków) jest zakażenie poprzez kloakę.
Pasożyty są wydalane z kałem chorych ptaków, następnie
inny ptak siada na takim świeżym kale i poprzez wsteczne
ruchy steku pasożyty są wciągane do kloaki, a potem do
jelit. Jest to prawdopodobnie podstawowa droga zakażenia
bezpośredniego.
Objawy kliniczne
Ptaki tracą apetyt, są
osowiałe, senne, mało ruchliwe. Po jakimś czasie do
objawów dołącza biegunka o charakterystycznym
siarkowożółtym zabarwieniu, pienista i cuchnąca. U
części ptaków dochodzi do zmian koloru grzebienia i
korali, stają się one blade, ciemnosine lub czarne (stąd
nazwa choroby, chociaż objaw ten nie występuje u
wszystkich chorych ptaków, nie jest to też objaw
patognomoniczny).
Postać ostra na ogół dotyczy młodych
indyków. U starszych ptaków występuje postać przewlekła,
w której okresowo pojawia się żółta biegunka i
postępujące wyniszczenie organizmu.
Śmiertelność w
ostrych postaciach (zwłaszcza u młodych ptaków) sięga
100 %, w przewlekłych na ogół nie przekracza 15 %.
Diagnostyka
Diagnostyka przyżyciowa jest bardzo trudna i
opiera się głownie na objawach klinicznych.
Najnowocześniejszą metodą jest metoda genetyczna PCR.
Nie jest ona jednak na razie powszechnie dostępna.
Diagnostyka pośmiertna opiera się na badaniach anatomo-
i histopatologicznych. Można także hodować Histomonas w
specjalnych hodowlach.
Diagnostyka różnicowa
Przede
wszystkim trzeba brać pod uwagę choroby dające podobne
zmiany w wątrobie i jelitach ślepych, czyli kokcydiozę, trichomonozę, salmonelloze, gruźlicę rzekomą i
białaczkę.
Leczenie
Leczenie możliwe jest tylko w
przypadku ptaków ozdobnych, nie przeznaczonych na mięso
oraz nie będących dostarczycielami jaj. Ptaki te leczy
się przede wszystkim preparatami zawierającymi metronidazol oraz ronidazol.
Jeśli chodzi o leczenie
drobiu przeznaczonego na mięso oraz nieśnego, to pewne
nadzieje dają środki roślinne, np. Fitotril, Natustat –
chociaż mechanizm ich działania na razie nie jest znany.
Niektóre preparaty roślinne działają w laboratoriach,
ale nie działają podane chorym ptakom.
Metronidazol oraz
ronidazol są zabronione do stosowania u zwierząt, z
których pozyskiwana jest żywność (mięso, jaja).
Bibliografia
|
