Wiele leków i suplementów występuje w płynie. Jak takie leki dawkować i jak odmierzać odpowiednią ilość?

Objętość

Podstawową jednostką, jaką operuje się odmierzając leki jest mililitr (1/1000 litra). W mililitrach można jednak podawać dawkowanie TYLKO konkretnego leku (nie substancji czynnej, a konkretnego leku). (Co to jest substancja czynna, a co to jest nazwa handlowa leku - patrz artykuł). Dawkowanie substancji czynnej jest podawane na ogół w mg na kilogram masy ciała (poza niektórymi lekami, przy których stosuje się specjalne jednostki, np. witamina A). Wszystkie leki w płynie mają podaną zawartość substancji czynnej albo w 1 ml leku, albo podana jest procentowa zawartość substancji czynnej. Z tych danych należy wyliczyć ile w mililitrach należy podać tego konkretnego leku.

Czym odmierzyć

Kiedy już wiemy ile leku podać, powstaje problem jak taką ilość odmierzyć. W zależności od wielkości papugi będą to mniejsze lub większe ilości. Najlepsze do odmierzania odpowiedniej objętości cieczy są strzykawki. Na rynku są różne strzykawki, z podziałkami z różną dokładnością. Wielkość strzykawki musimy dopasować do ilości płynu, który mamy odmierzyć.

Najmniejsze strzykawki o pojemności 1 ml. Na dole insulinowka, na górze tuberkulinówka.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Najmniejsze strzykawki, o pojemności 1 ml, to insulinówki i tuberkulinówki. Insulinówki można kupić w aptece. Dołączona jest do nich igła 0,4. Tuberkulinówki chyba nie są dostępne normalnie w aptekach. Strzykawki te mają taką samą pojemność, ale różnią się podziałką. W tuberkulinówce jest normalna podziałka w mililitrach, a w insulinówce w jednostkach insuliny.

Porównanie podziałek: na dole insulinówkaz podziałką do 40 jednostek insuliny; obok 40 jest 1, która oznacza 1 ml; na górze tuberkulinówka z podziałką w ml. Podobnie jak w przypadku insulinówki, cała podziałka to 1 ml. W insulinówce 1 mililitr jest podzielony na 40 jednostek insuliny (z dokładnością do 1 jednostki). W tuberkulinówce 1 mililitr jest podzielony na części mililitra (0,1, 0,2 itd.) z dokładnością do 0,01 ml.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Bardzo dobre do odmierzania każdej ilości płynu są pipety. Jednak nie jest to sprzęt powszechnie dostępny (poza najprostszymi formami), a precyzyjne pipety są bardzo drogie.

Proste pipety to popularne zakraplacze. Zakraplacze mogą być z podziałką, określoną ilością (kreseczka oznaczająca daną objętość), a mogą być bez żadnych wskazań.

Zakraplacze.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

W przypadku odmierzania większej ilości można korzystać z większych strzykawek oraz z kieliszków z podziałką, które są czasem dołączane do leków. W przypadku kieliszków do leków trzeba tylko uważać czy podziałka na nich jest w mililitrach czy jednostkach leku.

Pamiętajmy, że  im mnijesza objętość, tym ważniejsza jest dokładność. Przy małej objętości nawet minimalne jej zwiększenie, może być znaczącym zwiększeniem dawki leku.

Rozpuszczalność w wodzie

Część leków nie jest rozpuszczalna w wodzie co powoduje problem jak chcemy lek bardzo rozcieńczyć. Rozcieńczanie polega na tym, że pewną ilość leku mieszamy z wodą, a dopiero z tego odmierzamy jakąś konkretną dawkę. Konieczne jest to wtedy, kiedy najmniejsza ilość jaką jesteśmy w stanie odmierzyć (mała kropla) jest za duża dawką leku. W przypadku małych ptaków z taką sytuacja spotykamy się dość często. Jeśli lek jest rozpuszczalny w wodzie, to nie ma problemu. Odmierzoną ilość leku wpuszczamy do wody, bardzo dokładnie mieszamy i natychmiast odmierzamy z tego taką ilość jaka jest potrzebna. Jeśli jednak lek nie rozpuszcza się w wodzie, to takie coś jest niemożliwe.

Kropla kropli nierówna

W wielu miejscach można znaleźć porady żeby podać jedną kroplę tego czy innego leku. W przypadku leków, których dawkowanie nie wymaga dużej precyzji, takie rady są w porządku. Są jednak leki, w przypadku których to czy podamy mniejszą czy większą kroplę ma znaczenie.

Wielkość kropli zależy od cieczy oraz od tego, z czego wypływa. Jeśli chodzi o ciecz, to ważny jest ciężar właściwy cieczy oraz jej napięcie powierzchniowe. Natomiast w przypadku tego z czego wypływa, ważne jest średnica rurki (zakraplacz, igła, końcówka strzykawki). Im mniejsza średnica rurki, tym mniejsza kropla.

Ta sama ciecz, wypuszczona z rurek o różnej średnicy, da różnej wielkości krople. I są to różnice wielokrotne, czasem nawet kilkudziesięciokrotne. Tak więc większa kropla to może być nawet kilkadziesiąt razy większa dawka leku niż mała kropla. W przypadku niektórych leków nie ma to większego znaczenia jeśli chodzi o bezpieczeństwo, ale w przypadku niektórych różnica ta jest ważna. Nawet w przypadku leków, przy których nie ma problemu z przedawkowaniem, musimy pamiętać o tym, że duża kropla leku nie zaszkodzi, ale mała nie będzie miała żadnego znaczenia (stężenie leku będzie za małe żeby mieć jakiekolwiek znaczenie lecznicze).

(zdjęcie: Joanna Karocka)

Na powyższym zdjęciu pokazano krople wody z fioletem (dodałam fiolet żeby nadać wodzie kolor w celu lepszego zobrazowania). Większe krople po lewej (pięć największych kropli)  to krople z różnych strzykawek bez igły oraz z zakraplaczy. Mniejsze krople to krople wykapywane ze strzykawki przez igły o różnej średnicy. Najmniejsza kropla pochodzi z igły 0,4, takiej jaka standardowo dołączana jest do malutkich strzykawek insulinówek.

Jedna kropla to jest mniej więcej od 0,1 ml (np. zakraplacz dający bardzo duże krople) poprzez 0,05 ml (np. zakraplacze dające duże krople), 0,025 ml (zakraplacz lub insulinówka bez igły dająca przeciętne krople) do 0,003 ml (igła 0,4, która daje małe krople).

Czyli w jednej kropli np. 1% leku (przy mocniejszym leku, substancji czynnej będzie więcej, ale proporcje zawsze będą takie same) jest od 1 mg substancji czynnej do 0,03 mg. Jak więc widać różnica jest bardzo duża.

Jednym z leków, którego podawanie doradza się w kroplach, jest iwermektyna. Więcej na temat iwermektyny i kropli leków zawierających iwermektynę.

Odmierzanie kropli

Aby precyzyjnie wypuścić ze strzykawki jedną kroplę potrzeba trochę wprawy. Radzę na początek poćwiczyć ze zwykłą wodą. Dobrze jest też, zanim poda się lek, sprawdzić działanie strzykawki, ponieważ niektóre strzykawki zacinają się, a w takim przypadku można wycisnąć dużo więcej niż się chciało.

Sposób trzymania strzykawki pozwalający na precyzyjne wypuszczenie jednej kropli.
(zdjęcie: Joanna Karocka)

Podobnie jak w przypadku strzykawek, tak samo radze przećwiczyć sobie odmierzanie kropli z zakraplacza.

Generalnie znacznie precyzyjniej można odmierzyć krople strzykawką (obojętne czy z igłą czy bez) niż z zakraplacza. Zwłaszcza jeśli chcemy odmierzyć jedną czy dwie krople (z zakraplacza łatwiej wypuścić więcej kropli niż chcemy.

Leki z zakraplaczem

Na rynku znajdują się także leki z dołączonym zakraplaczem. Zakraplacz może być dołączony osobno, a może być nakręcony na butelkę. W takiej sytuacji dawkowanie może być podane w kroplach, bowiem kropla danego konkretnego leku, z konkretnego zakraplacza zawsze jest taka sama.