Kolor woskówki

Podstawową cechą pozwalającą rozpoznać płeć u papużki falistej jest kolor woskówki. U dorosłego samca jest on intensywnie niebieski, u dorosłej samiczki biały lub beżowy, rzadziej jasnoniebieski, okresowo brązowy. U samca woskówka jest gładka, u samiczki zaś matowa i jakby pomarszczona (zwłaszcza w okresie brązowienia).

po prawej samiec, po lewej samiczka

U bardzo młodych ptaków woskówka jest zawsze różowa i gładka. Z czasem u samców różowy kolor ciemnieje, staje się coraz intensywniejszy w kierunku fioletowego, z fioletowego przechodzi w ciemny niebieski, i cały czas woskówka pozostaje gładka. U samiczek różowy kolor jaśnieje, często w początkowej fazie przechodzi przez jasnoniebieski (charakterystyczne dla samiczek jest to, że ten niebieski jest jasny, a wokół dziurek od nosa woskówka jest biała), by ostatecznie przejść w biały lub beżowy. Zdarza się, że zostaje jasnoniebieski. U dorosłych samiczek okresowo woskówka brązowieje pod wpływem hormonów. Jest wtedy matowa i pomarszczona.

Czas wybarwiania się woskówki jest dość zróżnicowany u poszczególnych ptaków. Czasem już 2-miesięczne samce mają wyraźną fioletową woskówkę, a zdarza się, że mamy wątpliwości u półrocznych ptaków. Powszechnie przyjmuje się, że różnice zaczynają być widoczne ok. 3–4 miesiąca, ale te liczby należy traktować tylko orientacyjnie. Generalnie u samców woskówka wybarwia się szybciej, u samiczek dłużej zostaje różowa i „niezdecydowana” – ale to może być jakiś wyznacznik tylko wtedy, gdy znamy wiek papużki, mamy do porównania inne papużki z tego samego lęgu i papużka nie jest mutacji eliminującej lub rozjaśniającej melaninę w skórze.

samiczka z białą woskówką

Niestety, powyższe zasady nie zawsze się sprawdzają. Są bowiem mutacje barwne, które eliminują (w całości lub częściowo) barwnik z woskówki, wtedy sytuacja wygląda inaczej.

U lutino i u niektórych szeków (u tych, u których jedna z łatek z wyeliminowaną melaniną akurat obejmuje woskówkę; dotyczy to zarówno szeków australijskich, jak i duńskich) woskówka u samców i samiczek przez całe życie pozostaje różowa. Wtedy nie da się określić płci po kolorze woskówki. Z tym że u tych mutacji również u samiczek okresowo woskówka brązowieje, a u samców oczywiście nie.

Są też mutacje z rozjaśnioną melaniną. Wtedy woskówka u samców, zwłaszcza młodych, może przypominać woskówkę samiczek, ponieważ będzie jaśniejsza niż normalnie.

Trzeba pamiętać, że u papużek falistych rzadko mamy do czynienia z czystymi mutacjami, zazwyczaj są to kombinacje wielu mutacji. Dlatego też może być wiele odstępstw od powyższych reguł, nawet jeśli upierzenie papużki na to nie wskazuje. Do celów praktycznych można przyjąć, że: ciemnoniebieska i fioletowa woskówka to zawsze samiec; biała, jasnoniebieska z białym wokół dziurek od nosa, beżowa i brązowa to zawsze samiczka; różowa albo biała lub jasnoniebieska z różowym wokół dziurek od nosa – nie wiadomo.

Może się też zdarzyć, że trafimy na samca z brązowym przerostem woskówki. Jest to choroba. W praktyce oznacza to jednak, ze taki samiec będzie wyglądał identycznie jak samiczka. Zapewne nie będzie on również wykazywał zachowań charakterystycznych dla samca, gdyż przerost jest spowodowany bezpośrednio zaburzeniami hormonalnymi, które spowodują też zanik samczych zachowań. Więcej o brązowym przeroście woskówki jest w tym artykule.

Kolor łapek

U naturalnie upierzonych falistych samiczka ma łapki szarawe z odcieniem różowym, a samiec szarawe z wyraźnym odcieniem niebieskim. Jednak w przypadku łapek osobnicze różnice spowodowane brakiem czystości genetycznej poszczególnych mutacji barwnych są o wiele większe niż w przypadku woskówki, więc nie należy traktować tego jako decydującego wyznacznika płci papużki.

Kształt łebka

Można się spotkać z poradą wyznaczania płci papużki falistej poprzez kształt łebka. Samiec ma bardziej kanciasty (tam, gdzie kończy się łepek, a zaczyna kark), a samiczka bardziej okrągły (gdy patrzymy na łepek z boku). Ale wszystkie zdjęcia ilustrujące te różnicę, jakie widziałam, pokazują samiczkę z położonymi piórkami i samca w czasie samczych zalotów, kiedy postawione piórka faktycznie dają efekt „kanciastego” łebka. Zalecająca się „po męsku” samiczka będzie wyglądała tak samo, jak samiec na tych zdjęciach. Zatem to, co tam widać, nie jest różnicą kształtu główki. Trzeba mieć ogromną praktykę w obserwacji papużek falistych, żeby zauważyć faktyczną różnicę w kształcie łebka, a i tak indywidualne różnice mogą być większe niż różnice między papużkami różnej płci. Zatem to również nie może być samodzielny wyznacznik płci papużki.

Rozstawienie kości miednicy

Wspominam o tej metodzie czysto teoretycznie. Być może osoba z bardzo duża praktyką byłaby w stanie wymacać różnicę, ale dotyczy to tylko dorosłych samic, które już składały jajka, a niektórzy twierdzą, że tylko samic w czasie, gdy organizm przygotowuje się do złożenia jajka – tylko wtedy kości miednicy rozsuwają się na tyle, że różnica jest dostrzegalna, ale nadal zawodna ze względu na zbyt duże różnice indywidualne w budowie ptaków. Jednak dla „zwykłego” właściciela papużki ta metoda jest bezużyteczna.

Zachowanie

Typowe samcze zachowania papużek falistych to zalecanie się do samiczki lub – w braku samiczki – do przedmiotów (samczyk stawia piórka na czółku i na policzkach, jego źrenice robią się bardzo małe, charakterystycznie ćwierka i uderza dzióbkiem o dzióbek samiczki lub o przedmiot, do którego się zaleca), karmienie samiczki lub/i rozmaitych przedmiotów, kopulacja „po męsku” z samiczką lub/i rozmaitymi przedmiotami, ciągłe świergolenie, większa ruchliwość, „orzełek” (stawanie na paluszkach, wyciąganie się do góry, odchylanie skrzydełek od ciała i intensywne świergolenie). Typowe zachowania samiczki to żebranie o jedzenie (opuszczone trzepoczące skrzydła i odchylona do góry głowa z półotwartym dziobem), zachęcanie do kopulacji (przykucanie na żerdce i robienie z grzbietu „siodełka”, często z charakterystycznym popiskiwaniem). Samotna samiczka może przykucać w takiej pozycji przy jakimś przedmiocie i poniósłszy ogon, ocierać się o przedmiot kloaką. W parach zazwyczaj samiec jest bardziej ruchliwy, więcej się odzywa, raczej ustępuje samiczce i wyraźnie się do niej zaleca, samiczka zaś jest bardziej skłonna do agresji i sprawia wrażenie mniej zainteresowanej seksem i ogólnie kontaktem niż samiec. Samotny samiec łatwiej uczy się naśladowania dźwięków niż samotna samiczka, z reguły też jest łagodniejszy i bardziej towarzyski.

Trzeba jednak pamiętać, że identyfikacja płci na podstawie zachowania jest zawodna. W przypadku samotnych papug albo „pary” lub stadka papug tej samej płci te zachowania mogą być bardzo zachwiane. Zatem samotna samiczka lub samotny samczyk może wykazywać zachowania zarówno samca, jak i samiczki, a także w parze tej samej płci jedna z papużek może przejąć rolę samca, a druga samiczki. Podobnie w stadku papug tej samej płci zazwyczaj możemy zaobserwować zachowania charakterystyczne i dla samców, i dla samiczek.