O samym świerzbie przeczytaj TUTAJ

Poniżej opisze świerzb u drobiu, ponieważ objawy są trochę inne niż u papug.

U drobiu świerzb najcześciej wywołuje świerzbowiec Knemidocopes mutans (na nogach) i K. gallinae (na opierzonych częściach ciała).

Choroba ma na ogół charakter przewlekły, przez pierwsze kilka miesięcy jest bezobjawowa. Z tego powodu przeważnie trudno wychwycić moment zarażenia.

Cykl życiowy

Cykl rozwojowy świerzbowca trwa u samic około 26 dni, a u samców ok. 20 dni.

Samica wgryza się w naskórek i drąży korytarze, w których rodzi żywe larwy (kilka). Larwy przechodzą kolejne stadia rozwojowe (dwie postaci nimfy).

Cechy odróżniające świerzbowce ptaków od świerzbowców ssaków

W wielu wypowiedziach na temat świerzbowców spotyka się informacje o tym, że leki nie działają na jaja i że leczenie trzeba powtórzyć. Jest to przeniesienie informacji na temat świerzbowców ssaków, które faktycznie znoszą jaja. Natomiast rodzaj Knemidokoptens nie znosi jaj tylko samica rodzi żywe larwy.

Inną ważną różnicą jest możliwość poruszania się dorosłych osobników. Knemidokoptens, ze względu na zredukowane odnóża, ma bardzo ograniczoną możliwość poruszania, w przeciwieństwie do wielu innych świerzbowców, które mają znacznie dłuższe i sprawniejsze odnóża (ma to znaczenie przy możliwościach zakażenia).

Zakażenie

Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt bezpośredni. Świerzb nóg jest mało zaraźliwy. Częściej świerzbowiec może przenieść się w gnieździe z nóg kwoki na pisklęta (dorosła samica jest w stanie kilka dni przeżyć poza ciałem nosiciela).

Patogeneza

Widoczne objawy świerzbu nie są bezpośrednio związane z pasożytami, ale są reakcją zapalną na drażnienie przez świerzbowca oraz na wydzielane przez niego metabolity.

Na skórze pojawia się przekrwienie, wysięk zapalny oraz ogniskowy rozrost naskórka z jednoczesny naciekiem tkanki podskórnej. W poważniejszych przypadkach może dojść do ograniczenia, a nawet zatrzymania krążenia w kończynach. Prowadzi to najpierw do pogrubienia palców, a następnie do martwicy i odpadania palców. Ponadto nagromadzone strupy utrudniają poruszanie się ptaków i usztywniają stawy.

Objawy

W miejscu wniknięcia pasożyta w skórę występuje zaczerwienienie, ale pierwsze objawy mogą pojawić się dopiero po wielu miesiącach. Objawy pojawiają sie zwykle w ciepłych miesiącach.

Początkowe stadium świerzbu.

Początkowo pojawiają się jasnoszare ogniska, a skóra wygląda jakby posypana mąką. Potem naloty zaczynają grubnąć, skóra pokryta jest jakby łuskami, grubymi strupami. Naloty mają wygląd podobny do wapna, stąd nazwa "wapniak, wapiennik, wapienne nogi".

Ta sama kura. Rozwinięte stadium.

U drobiu świerzbowiec usadawia się przede wszystkim pod łuskami na nogach, od stawu skokowego w dół. Może tez osadzać się na opierzonej skórze (najczęściej w okolicy krzyżowej, na głowie, szyi, wokół steku i na piersiach). Z partii dotkniętych świerzbowcem pióra wypadają. Choroba powoduje świąd - ptaki się więc drapią, są niespokojne, chudną.

(zdjęcia zostały udostępnione na potrzeby tego artykułu)

Długotrwała inwazja prowadzi do wyniszczenia organizmu. U niosek obserwuje się obniżenie lub całkowite zahamowanie nieśności. W skrajnych przypadkach (nieleczona poważna inwazja) może dojść do śmierci.

Diagnostyka

Świerzb można rozpoznać po objawach. W zasadzie są one nie do pomylenia z czym innym. Dodatkowo stosuje się badanie zeskrobiny skóry w KOH. Badanie takie jest w stanie przeprowadzić każdy lekarz, nie musi się znać na ptakach.

Zapobieganie

Najlepszą metodą zapobiegania jest zapewnienie ptakom odpowiednich warunków. Nowe ptaki powinny być badane klinicznie raz na 2-3 miesiące żeby móc zauważyć pierwsze objawy choroby. Profilaktycznie można raz w roku stosować zanurzenie kończyn ptaków w roztworze akarycydu (niektórzy stosują taki zabieg u wszystkich nowych ptaków). 

Leczenie

Na rynku istnieje wiele leków skutecznych w przypadku inwazji świerzbowca. Ich stosowanie u drobiu regulowane jest przepisami prawnymi. Lek, który jest dopuszczony do stosowania u danego gatunku zwierząt musi przejść odpowiednie badania, dlatego też nie wszystkie leki potencjalnie skuteczne, są dopuszczone w Polsce do użytku u drobiu w przypadku świerzbowca (nie jest dopuszczona np. iwermektyna). Niektóre środki kontaktowe nie są szkodliwe dla ptaków, ale kumulują się w organizmie i w jajach przez co produkty te są szkodliwe dla ludzi. Leki takie są zabronione do stosowania u drobiu, z którego pozyskuje się żywność lub nie są dopuszczone do użytku u drobiu.  O zastosowaniu danego leku w konkretnym przypadku decyduje lekarz.

Ponieważ nazwy handlowe leków zmieniają się, najlepiej jest podawać nazwy substancji czynnych. jak rozróżniać nazwy leków (jak odróżniać nazwy leków)

Zmienioną skórę smaruje się preparatem zawierającym: fenitrotion, dichlorfos i alfa-cypermetrynę. Jest to najskuteczniejszy łączony preparat (aktualnie chyba nie jest dostępny na rynku), ale można także stosować inne środki: związki fosfoorganiczne, karbaminiany lub pyretroidy.

W przypadku ptaków ozdobnych stosuje się iwermektynę (więcej o iwetmektynie), u drobiu też jest skuteczna, choć nie jest dopuszczona w przypadku świerzbu drobiu. U ptaków egzotycznych iwermektynę stosuje się w formie nakropienia na skórę, u drobiu raczej w formie iniekcji podskórnej.

W przypadku wszystkich tych leków należy pamiętać, że są to trucizny i podane (także zastosowane w formie smarowania) w za dużej dawce albo za bardzo skoncentrowane, spowodują zatrucie ptaka.

Jeśli zmiany występują tylko na nogach można moczyć nogi przez 5 minut w 5-10 % roztworze kreoliny albo w ciepłym roztworze akarycydu. Zabiegi stosuje się kilka razy w odstępach tygodniowych.

Na nogi można też stosować maść siarkową lub maść Wilkinsona (lek recepturowy).

Osobom mieszkającym w Anglii można polecić lek dla ludzi Debrac M w postaci mleczka zawierającego malathion, który uznawany jest za bezpieczny dla drobiu lek.

Zmiany na skórze to nie są pasożyty, dlatego ich obecność nie ma bezpośredniego związku z powodzeniem leczenia. Zmiany na skórze to przede wszystkim wytwory skóry (reakcja na stan zapalny), tak więc zabicie pasożyta nie zlikwiduje tych nalotów. Naloty można rozmiękczyć i usunąć nawilżając nogi w 5 % roztworze kwasu salicylowego. Można też stosować Biodylon, który rozmiękcza skórę i ułatwia odpadanie obumarłej tkanki. Preparat ten ma też działanie keratolityczne na pasożyty. Narośli nie wolno usuwać na sucho, bez wcześniejszego namoczenia i zmiękczenia, ponieważ spowoduje to rany.

Jako dodatek do kąpieli piaskowych można stosować kwiat siarczany (siarka sublimowana) w ilości 2 % dodatku do piasku.

W celu wspomagania leczenia należy podawać witaminę A (w odpowiednich dawkach, bo przedawkowana witamina A jest trująca).

Nie należy stosować oleju jadalnego (mimo, że jest często polecany).

Należy też uważać na leki w maści, ponieważ mogą mieć składniki szkodliwe dla ptaków.

Świerzbowiec jest jednym z częściej wystepujących pasożytów i istnieje wiele leków weterynaryjnych do jego zwalczania. Z tego powodu nie ma potrzeby zastępcze stosowanie leków przeznaczonych dla ludzi, chyba, że wiadomo, że można je bezpiecznie stosować u ptaków. Chodzi tutaj zarówno o bezpieczeństwo ptaków, jak i ludzi spożywających produkty pochodzące od drobiu. Fakt, że dany lek jest dopuszczony do stosowania u ludzi, nie oznacza automatycznie, że jest nieszkodliwy jeśli będzie spożywany. To samo dotyczy leków przeznaczonych dla innych zwierząt niż drób, w tym także dla ptaków ozdobnych.

UWAGA: Knemidokoptens mutans może okresowo pasożytować też u człowieka, a także innych ssaków (wymienia się konie, bydło i świnki morskie)

Bibliografia

Zabrania się kopiowania i umieszczania tekstu na jakichkolwiek innych stronach internetowych. Zakaz dotyczy zarówno stron komercyjnych, jak i niekomercyjnych, w tym wszelkich blogów i forów dyskusyjnych. Zakaz kopiowania dotyczy zarówno całości tekstu jak i fragmentów, a także kopiowania ze zmienianiem niektórych słów (jest to nadal plagiat).

Informacje z tego tekstu mogą być wykorzystywane na ogólnych zasadach - wymaga to jednak podania w artykule źródła informacji czyli adresu URL artykułu..